امروزه با رشد علم و فناوری استفاده از ابزارهای کسب و کار بسیار متنوع شده است و هر واحد تولیدی و اقتصادی با فروش محصول یا خدمات خود به دنبال کسب سود و درآمد بیشتر است؛ پس برای رسیدن به این اهداف باید از روش های حسابداری بهای تمام شده به صورت اصولی بهره بگیرد تا با تحلیل درست و مدیریت مطلوب هزینه‌ها، برنامه مناسبی را برای آینده سازمان و شرکت خود تدوین کند. در این مقاله قصد داریم درباره کاربرد و هدف حسابداری بهای تمام شده و روش‌های آن صحبت کنیم؛ پس با ما همراه شوید.
در نرم افزار حسابداری نیکان بهای تمام شده کالا را به راحتی می توانید محاسبه کنید.
کاربرد حسابداری بهای تمام شده چیست؟
استفاده از روش های حسابداری بهای تمام شده با استفاده از تکنولوژی کامپیوتر باعث ایجاد تحویل در نحوه ثبت و ضبط اطلاعات در واحدهای بزرگ و کوچک تجاری اعم از کارخانه‌های تولیدی، شرکت‌های حمل و نقل، شرکت‌های هواپیمایی، عمده فروشی‌ها، شرکت‌های بیمه و غیره شده است و دیگر عملیات حسابداری و محاسبه بهای تمام شده به روش سنتی و ثبت در دفتر به صورت سنتی برچیده شده است.
مهمترین کاربرد حسابداری بهای تمام شده این است که اطلاعات استخراج شده در مورد بهای تمام شده کالا و خدمات به مدیران در زمینه برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری، ارزیابی عملکرد و کنترل فعالیت‌های مجموعه و نیروی انسانی کمک می‌کند.
از این رو، هر چه فعالیت موسسه و واحد تولیدی و تجاری، گسترده‌تر باشد، امکان کنترل روزانه تمام اجزای فعالیت‌ها به صورت مستقیم توسط مدیر واحد کمتر می‌شود و اینجاست که هدف حسابداری بهای تمام شده و کارکرد آن نمود پیدا می‌کند و کنترل موارد ضروری و دریافت اطلاعات جزئی و گزارشات دقیق‌تر درباره تولید و بهای تمام شده آن عملی خواهد شد.
وظایف حسابداری بهای تمام شده
حسابداری بهای تمام شده، یکی از زیر مجموعه‌های بسیار کاربردی در علم حسابداری مدیریت است و از جمله وظایف متعدد آن می‌توان به مهیا کردن روش‌های کنترل هزینه، استخراج میزان موجودی و غیره اشاره کرد که این اطلاعات به مدیران در تصمیم‌گیری درباره روش‌های رسیدن به بهای تمام شده ایده می‌دهد.
به طور کلی، از جمله وظایف حسابداری بهای تمام شده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کمک به مدیران در جهت ایجاد و اجرای برنامه‌های از قبل پیش‌بینی شده
- استفاده از روش‌ها و شیوه‌های کنترلی جهت کاهش بهینه هزینه‌ها
- ارائه راهنمایی به مدیریت مجموعه در تصمیم‌سازی و انتخاب بهترین راه حل برای پیشبرد امور
- برآورد میزان موجودی‌ها جهت هزینه‌یابی و قیمت‌گذاری کالاها
- ارزیابی هزینه‌های تولید در یک دوره مشخص جهت بودجه بندی
- جمع‌آوری و ثبت اطلاعات به تفکیک جهت سهم‌بندی هزینه‌ها
ایرادات روش سنتی محاسبه بهای تمام شده
در گذشته استفاده از روش‌ها و سیستم‌های سنتی جهت محاسبه بهای تمام شده بسیار رایج بود و از آنها برای اختصاص هزینه‌های سربار استفاده می‌شد. چرا بیش از 50 درصد از هزینه سازمان‌ها به هزینه‌های مربوط به می‌شود. از جمله ایرادات روش‌های سنتی محاسبه بهای تمام شده و نحوه هزینه‌یابی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در روش سنتی؛ ارزش و اهمیت هزینه کار مستقیم از دست رفته است.
- روابط میان هزینه‌های بر مبنای تخصیص استفاده شود، قابل شناسایی نیست.
- به دلیل زیاد بودن هزینه‌های سربار در کالاها و محصولات، نحوه تخصیص آن چندان اهمیت نداشت.
- این نوع روش‌های محاسبه بهای تمام شده در تولید محصولات پیچیده کارآیی لازم را نداشت.
- اطلاعات دقیق و درستی درباره بهای تمام شده و میزان سود شرکت ارائه نمی‌دهد.
انواع روش های حسابداری بهای تمام شده
در روش های حسابداری بهای تمام شده میزان ورود و خروج کالا و محصولات با ضریب نفوذ بالایی کنترل و استخراج می‌شود و به سادگی می‌توان گزارشی از موجودی کالاها تهیه کرد و صورت‌های مالی واحد تجاری و اقتصادی خود را به روز کرد. در ادامه کارکرد هر یک از این روش‌ها براساس استانداردهای موجود شرح داده شده است:
روش فایفو (FIFO)
روش فایفو (FIFO; first-in, first-out) یکی از روش های محاسبه بهای تمام شده است که در آن اطلاعات اولین کالایی که خریداری شده و اولین واحد فروخته شده، لحاظ می‌شود و موجودی انبار براساس کالاهایی که دیرتر خریداری شدند، طبقه‌بندی می‌شوند.
بر این اساس، در روش محاسباتی فایفو هر کالایی که زودتر وارد انبار شده، باید سریعتر خارج شود. این روش در واحدهای تولید مواد غذایی بسیار کاربرد دارد و باید اولین محصولاتی که تولید شدند، تا قبل از رسیدن تاریخ انقضای آنها زودتر به فروش برسند و از فاسد شدن آنها جلوگیری کرد. در نهایت محاسبه بهای تمام شده موجودی کالا در پایان سال نشانگر آخرین خریدها و یا تولیدات است.
این روش در زمانی که نرخ تورم روند صعودی دارد، می‌تواند از طریق کاهش بهای تمام شده کالا درآمد خالص را افزایش دهد.
روش لایفو (LIFO)
روش لایفو (LIFO; last-in, first-out) یا همان اولین صادره از آخرین وارده است و بر مخالف روش فایفو عمل می‌کند. این روش محاسباتی بهای تمام شده زمانی کاربرد دارد که فروش آخرین کالاهایی که خریداری و وارد انبار شده از نظر اقتصادی به صرفه‌تر است؛ چرا که به دلیل به روز بودن، مشتری پسند است و سهم بیشتری از بازار را تصاحب خواهد کرد.
کالاهایی مانند تجهیزات لوکس و تزیینی که زودتر وارد انبار شدند چون دیگر مُد نیستند در بازار چندان متقاضی ندارند و از عرضه آنها سود حاصل نمی‌شود. از این رو، بهتر است اجناس تازه را به بازار عرضه کنیم تا مشتری را حفظ کنیم.
روش میانگین و استاندارد
برخی مواقع مدت ماندگاری کالاهای موجودی در انبار اهمیتی ندارد و گذر زمان سبب اتمام تاریخ انقضا و از بین رفتن کالاها نمی‌شود، در این شرایط استفاده از روش های حسابداری بهای تمام شده به صورت میانگین و استاندارد کاربرد دارد و بهای تمام شده کالا به سادگی تعیین می‌شود. در این روش قیمت هر کالا در هر ورود و خروج تغییر می‌کند.
روش آخرین خرید
در روش آخرین بهای تمام شده کالا، قیمت کالا اینگونه تعیین می‌شود که نرخ آخرین خرید در تعداد کالاهای موجود ضرب می‌شود و با این اقدام میزان خرید زیاد و سود آن کاهش می‌یابد.
روش شناسایی ویژه
این روش اغلب برای کالاهایی با ارزش و با قیمت بالا کاربرد دارد و با به طور دقیق مشخص خواهیم کرد که کدام کالا با چه قیمتی وارد انبار شده و باید با همان قیمت نیز از انبار خارج شود. بهطور مثال اگر 4 واحد در یک واحد تولیدی محصول تولید کرده‌اند و محصولات واحدهای دوم و سوم به فروش رفته و هنوز محصول واحدهای اول و چهارم موجود باشند. بهطور قطع مخارج تخصیص داده شده به موجودی های پایان دوره شامل مخارجی است که برای واحدهای اول و چهارم صرف شده است.
لازم به ذکر است، در استفاده از انواع روش های حسابداری بهای تمام شده، واحد مربوطه آزاد است اما روش استفاده برای تعیین بهای تمام شده نسبت به موجودی مواد و کالاها باید به گونه‌ای باشد و سایر مخارج واحد تولیدی و تجاری را از نظر حمل کالا به مکان فعلی که متحمل هزینه نیز بوده است، لحاظ شود و تقریب منصفانه‌ای را تعیین کند.
جمع‌بندی روش های حسابداری بهای تمام شده
اطلاعات استخراج شده از روش های حسابداری بهای تمام شده سبب افزایش کارآیی فعالیت‌های یک واحد صنعتی و تولیدی و حتی اداری می‌شود و مدیریت مجموعه را در تصمیم‌سازی به نحو مطلوب یاری می‌کند. اگر شما هم در این زمینه نیاز به دریافت راهنمایی و مشاوره دارید، می‌توانید با کارشناسان مجموعه ما ارتباط بگیرید.